Open Source - Tech Site

Nieuwe tijd

Na de middeleeuwen werd de streek armer en groeiden de dorpen niet tussen 1500 en 1800. Dit is de periode van de Teuten. De Eerselse Teuten waren kooplui die voornamelijk handelden in koper en vrouwenhaar (en ook wel varkenshaar). Een overblijfsel uit deze tijd zijn de "Teutenhuizen" aan de Markt. 

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) verdween de welvaart van de late middeleeuwen en werd de bevolking blootgesteld aan moordpartijen, brandschatting en plundering door de legers van zowel de Verenigde Nederlandse Republiek als de Spanjaarden. Daarnaast werd de bevolking diverse malen getroffen door een pest epidemie.

Met name begin 16de eeuw en in de jaren 1581 en 1635 werden kerk en dorp ernstig geplunderd door ofwel de Spaanse troepen ofwel de staatse legers in de aanloop van de periode van het beleg van Eindhoven.

Zo lezen we b.v. in een historisch document :

“In 1581 heeft het leger van den Grave van Mansfeld tijdens het beleg van Eindhoven, Eersel gantsch uytgerooft ende afgebrandt ende ontstondt hier een sware sterfte van de peste, soodat er van de driehondert huijsen slechts qualijck drie ende van acht hondert menschen, die hier getelt sijn qualijck de helft is overgebleven”

Kaart Nederland 1559-1609

Van 1619 tot 1670 was Johannes Dierickzoon Roijmans pastoor van Eersel. Hij schreef in het kerkelijke archief over de talloze plunderingen in de jaren 1633 tot 1637 door enerzijds de legers van de Spanjaarden, in het bijzonder hun huurtroepen "de Crauwaten" (Kroaten), anderzijds de legers van de Staten Generaal met hun huurtroepen "de Sweden" en de soldaten van "Boven-Germanie". Met name deze laatste hadden de toenmalige kerk en kapel grondig verwoest.
Citaat uit het archief:

“Op 18 juli 1635, 19 en 20 derzelfde maand werd onze kerk door de soldaten van Boven Germanie betreurenswaardig verwoest en gans geplunderd, zodat niets ongeschonden gelaten is. Het Hoogwaardig Sacrament, den heiligen olie met silveren busjes, een kelk en ander sieraden der kerk hebben wij toen verloren.”

In dezelfde tijd in juni 1635 brak opnieuw de pest uit in het dorp waardoor in de parochie Eersel in het overlijdensregister van de kerk in totaal 43 personen geregistreerd zijn waarvan 32 met als doodsoorzaak "peste".

Met de Vrede van Munster (1648) kwam het gebied definitief onder bewind van de republiek. De staten Generaal verboden de erediensten en de katholieken werd hun kerk ontnomen en aan een twintigtal protestanten toegewezen. Ook de Mariakapel op de markt werd voor de eredienst gesloten en deed dienst als gevangenis en bewaarplaats voor de brandspuit. Het mocht verder alleen gebruikt worden voor vergaderingen van de schepenen. Zo is deze kapel dus later raadhuis geworden.
In die tijd telde Eersel 814 katholieken en 27 gereformeerden.

Daarop besloot pastoor Roijmans uit te wijken naar het naburige Luyksgestel. De parochianen van Eersel, maar ook die van Duizel en Steensel, bezochten in die tijd de z.g. “heikerk” in Luyksgestel die tot 1809 toebehoord heeft aan de prins-bisschop van Luik. Voor de mensen uit Eersel betekende dat zij elke week de lange weg naar Luyksgestel moesten maken en dat gedurende 25 jaren. Nicolaas Sichmans was Norbertijn en kanunnik van de abdij van Postel en heeft vanuit Postel pastoor Roijmans en de Eerselse gemeenschap op vele fronten hulp geboden. Zeker in de periode rond 1663 toen pastoor Roijmans gevangen gezet werd door de Staatse politie-troepen. Toen in 1670 pastoor Roijmans overleed, werd Nicolaas Sichmans door de abt van Postel als zijn opvolger aangesteld.

Kaart van de Zeventien Provinciën met in rood de lijn de van de scheiding tussen de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden in 1648

In 1672, toen de overheid een wat soepeler houding aangenomen had ten opzichte van de katholieken, kregen de katholieken in Eersel toestemming om een z.g. “schuurkerk” in Eersel zelf te bouwen. Deze schuurkerk heeft gestaan op het terrein waar later het klooster en liefdesgesticht St. Jacobus aan de Dijk gebouwd is en nu het gemeentehuis staat. Men moest echter voor deze schuurkerk wel vergunningsgelden betalen. Namelijk rond Fl 50,- wat voor die tijd een zeer hoog bedrag was dat door de parochianen moest worden opgebracht. Deze schuurkerk, zoals de naam reeds aangeeft; een schuur die dienst deed als noodkerk. De wanden waren opgetrokken middels een houten vlechtwerk opgevuld met leem. Maar zelfs het gebruik van deze noodkerk werd hen in al die jaren niet altijd toegestaan. Zo leidde in 1755 een incident tot de sluiting van deze schuurkerk door de overheid. In de archieven van de kerk lezen we dat ene Hr. de Jongh, de stadhouder van “het quartierschout van Kempenlant” mededeling deed van het feit dat een dochter van een katholiek gezin die zich wou bekeren tot gereformeerde kerk ontvoerd was door de katholieken.

Ene jonge dogter met name Maria Heeren, geboren en opgevoed in de roomsche religien inclinatie hebbende getoond om over te gaan tot de ware Christelijke gereformeerde religie, uit Eersel, de plaatse harer woninge was vermist, niet zonder sterk vermoeden dat zij door hare roomsche vrienden was vervoerd geworden

Deze situatie zou voortduren tot en met de komst van de Fransen in 1794, door de introductie van de ideeën van de Franse Revolutie werd de standen maatschappij in haar grondvest aangetast. hierdoor kwamen een aantal zaken zoals bestuur, rechtspraak en de verhouding tussen kerk en staat werden ter discussie gesteld. In 1798 treedt de nieuwe staatsregeling in werking waarbij door de wet godsdienstvrijheid de positie van de 'heersende religie' komt te vervallen en dienen kerken toebedeeld te worden aan de geloofsgroep met het meeste aantal leden. Op 25 oktober 1798 besloten de schepenen van de dingbank Eersel dat de gereformeerde kerkgenootschap verhoudingsgewijs onrechtmatig en onevenredig aanspraak maakten op het gebruik van de kerk en deze teruggeven moest worden aan de katholieken.
Toch duurt het dan nog tot december 1799 vooraleer de katholieken 'hun' kerk weer konden betrekken. De verhoudingen tussen de katholieken en de protestanten waren in de 150 jaar daarvoor nogal behoorlijk verslechterd. Aangezien er voor de gereformeerden niet direct een nieuwe kerk beschikbaar was, gebruikten zij zolang de pastorie voor hun gebedsdiensten.

De zeventiende eeuw was in veel opzichten het hoogtepunt van de Nederlandse geschiedenis. De Republiek was ontstaan gedurende de lange vrijheidsstrijd tegen Spanje en ontwikkelde zich tot een internationale grootmacht. De Republiek was vooral geducht als economische macht en vanwege haar oorlogsvloot, door de lucratieve handel van ondernemingen zoals de VOC werd met name het gewest Holland zeer welvarend. Dit zorgde voor een periode van economische, technische en culturele groei die in de geschiedschrijving bekend staat als de Gouden eeuw. In het zuiden van het land was echter weinig te merken van deze welvaart.

De malaise in de zeventiende eeuw en begin achttiende eeuw werd niet alleen veroorzaakt door hoge belastingen en lage graanprijzen, maar ook door de oorlogen met Frankrijk in de periode 1660-1713. In 1672 vielen de Franse legers van Lodewijk XiV onze gewesten binnen, ze veroverden diverse steden zoals Maastricht, Hasselt, Maaseik en Utrecht. Ze slaagden er echter niet in om Den Bosch te veroveren en bleven de omliggende streken teisteren met plundering. Juist de grensstreek van de Kempen werd hiervan de dupe want ze werden niet door vestigingen beschermd. Ook werd de pastorie van Eersel, die destijds bewoond werd door dominee Waterbeek, geplunderd door de Fransen. De dorpen Knegsel en Steensel werden bijvoorbeeld in 1688 volledig verwoest. Uit archiefstukken weet men dat de meeste ingezetenen uit Knegsel zich vestigden in andere omliggende dorpen. Boeren zochten elders werk als seizoensarbeider in de 18de eeuw. De 'Teuten' vertrokken voorgoed. Er werd veelvuldig een beroep gedaan op de armenzorg en ook verzoeken tot uitstel of vrijstelling van betalingen kwamen veel voor. In 1790 zou ongeveer 19% van de inwoners van Eersel onder de armoedegrens hebben geleefd, in omliggende dorpen was dat niet anders.

Na beëindiging van de Spaanse Successieoorlog in 1713 kwamen de Zuidelijke Nederlanden door het Verdrag van Utrecht onder de Oostenrijkse tak van het huis Habsburg en werden tot 1795 vaak Oostenrijkse Nederlanden (Latijn: Belgium Austriacum) geheten, soms ook wel keizerlijke Nederlanden omdat de Habsburgse landsheer dan meestal ook keizer van het Heilige Roomse Rijk was, waartoe deze landen sowieso nog behoorden.

Na de Franse Revolutie van 1789 heeft Frankrijk zich ontwikkeld tot de meest agressieve mogendheid: onder leiding van Napoleon Bonaparte voert het oorlog tegen Rusland, Oostenrijk, het Verenigd Koninkrijk, Portugal, Napels en het Osmaanse Rijk. De Franse expansiedrift is ook merkbaar in de Lage Landen. In 1793 stonden de Fransen tegenover de Oostenrijkers in de Zuidelijke Nederlanden. De Fransen namen Breda in en belegerden Maastricht, maar moesten zich uiteindelijk terugtrekken. Eind 1794 werd Maastricht alsnog door de Fransen ingenomen. In de winter 1794-1795 marcheerden de Fransen over de bevroren rivieren de Noordelijke Nederlanden binnen, bezetten het land en riepen de Bataafse Republiek uit. Stadhouder Willem V ging naar Engeland in ballingschap.

Tweet

• Vorige
• Volgende